Cumhuriyetle birlikte başlayan sanayileşme ve gelişme hamlesi bu yola bizden sonra koyulan kimi ülkelerin gerisinde kaldı. Üstelik bunlar Batılı da değiller. İlk akla gelenler Çin, Güney Kore ve Singapur. Demek ki bir şeyleri ya eksik ya yanlış yapıyoruz.

Neden Sanayileşip Refaha Ulaşamıyoruz?

Önce söze genel bir değerlendirmeyle başlayayım: Türkiye, zenginleşiyor ama kalkınamıyor. Yurttaşlar çalışıyor ama refah artmıyor; bir sanayi toplumu olamıyor. Para kazanılıyor, servetler birikiyor ama yatırıma dönüşmüyor; Türkiye ‘orta-gelir tuzağından’ çıkamıyor? Neden?

Zenginleşiyoruz Ama Yatırım Yapmıyoruz

Türkiye’de servet, bir avuç insanın elinde toplanıyor. Ancak bu servetle nadiren bir fabrika açılıyor, teknolojiye yatırım yapılmıyor. Para genellikle dövizde, altında veya taşınmazda tutuluyor. Çünkü bu araçlar hem kolay kazanç sağlıyor hem de elde tutmanın riski düşük.

Diğer yandan ülkede geleceğe ilişkin güven eksikliği var. Siyasi belirsizlik, hukuka olan güvenin azalması ve sık değişen ekonomik kurallar yatırımcının gözünü korkutuyor.

Yabancı sermaye girişi az olduğu kadar yerli sermaye de artan oranda yurtdışına kaçıyor. Böyle bir ortamda servet, sermayeye dönüşmüyor; sadece yer ve el değiştiriyor.

Grafik 1: Sermaye birikimi artmasına rağmen yatırımların neden sınırlı kaldığını gösteriyor.

TOGG, İHA, Kaan Diyoruz Ama Bir Sanayi Toplumdan Uzağız

Türkiye’nin büyümesi genellikle inşaat, hizmet sektörü ve tüketim üzerinden yürüyor. Oysa sanayileşme, refah üretmenin asıl yoludur. Peki neden gerçek anlamda sanayileşemiyoruz?

Çünkü: Yüksek teknoloji üretimimiz çok sınırlı. Sanayi hâlâ montaj ağırlıklı çalışıyor. Üniversiteler ile sanayi arasında bağ zayıf. Enerji ve hammadde büyük ölçüde dışardan geliyor. Daha da önemlisi, sanayinin ihtiyaçlarını karşılayacak nitelikte bir işgücümüz yok.

Grafik 2: Sanayinin ekonomik ağırlığının nasıl azaldığını ortaya koyuyor.

Çalışıyoruz Ama Refah Artmıyor: Orta Gelir Tuzağı

Türkiye, uzun süredir kişi başına gelirde belli bir seviyeye takılı kaldı. Ne zenginleşebiliyor, ne fakirleşiyor. Bu duruma ‘orta gelir tuzağı’ deniyor.

Bunun başlıca nedenleri şunlar:
– Düşük katma değerli üretim
– Düşük verimlilik
– Eğitim sisteminin iş gücüne katkısının sınırlı olması
– Kayıt dışı ekonominin yaygınlığı
– Devletin yatırım yerine gösterişe dayalı harcamaları

Grafik 3: Orta gelir tuzağının ekonomik yansımaları: gelir artışının durması ve verimliliğin düşmesi.

SONUÇ

Türkiye, zenginleşmeye çalışan ama gelişmekte zorlanan bir ülke görüntüsü veriyor. Elindeki varlıkları üretimden çok gösterişli tüketime, getirisi belli olmayan dış operasyonlara ve güvenliğe yatırıyor. Eğitimi, hukuku, siyasal istikrarı, kutuplaşmayı sonlandırmayı gelişmenin temeli olarak görmüyoruz.

Pekiyi bu kısır döngüyü nasıl kırıp ‘orta gelir tuzağından’ çıkacağız?

– Servetin sermayeye, sermayenin üretken yatırıma dönüşmesi
– Eğitim sisteminin sanayi ile uyumu
– Nitelikli iş gücü yetiştirilmesi
– Hukukun üstünlüğüne dayalı, öngörülebilir bir ortamın sağlanması

Ekonomide ‘orta gelir tuzağına’ saplanıp kalmış ülkelerin, ‘orta düzey demokrasi’ tuzağına düşüyor olmaları şaşırtıcı olmasa ger