Trump yönetiminin agresif ticaret savaşı, doların değer kaybetmesine rağmen gelişmekte olan ülkelerin borçlanma maliyetlerini artırarak küresel finans dengesini sarstı. BRICS ülkeleri dolar bağımlılığını azaltacak yeni ödeme sistemlerine hız verirken, 2026’da dünya para düzeninde tarihi bir değişimin kapıda olduğu konuşuluyor.

ABD Başkanı Donald Trump’ın sertleşen ticaret savaşı yalnızca küresel tedarik zincirlerini değil, dünya ekonomisinin merkezinde yer alan doların hakimiyetini de sarsmaya başladı. Gelişmekte olan ülkeler için genellikle olumlu sonuçlar doğuran dolar zayıflaması, 2025’te tam tersine bir baskıya dönüştü. Doların diğer büyük para birimleri karşısında yüzde 10’a yakın değer kaybetmesine rağmen, yoksul ülkelerin borçlanma maliyetleri artarken küresel finans sisteminde derin bir huzursuzluk oluştu.

The Economist'in haberine göre, bu sıra dışı tablo, Trump yönetiminin ticaret savaşını agresif biçimde genişletmesiyle ortaya çıktı. Küresel ticaret kurallarını altüst eden sert açıklamalar, tarifeler ve uluslararası anlaşmalara meydan okumalar, piyasalarda belirsizlik yarattı. Normalde doların zayıflaması gelişmekte olan ülkelerin borç yükünü hafifletmesi gerekirken, artan risk primleri tam tersi bir etki doğurdu. Dış borçlarının önemli bir bölümünü hâlâ dolar üzerinden çeviren ülkeler, para birimi değer kaybetse bile artan finansman maliyetleri nedeniyle rahatlayamadı.

Trump’ın tüm ticaret ortaklarına yönelik tehditleri, dünya ticaretinin geleceğine ilişkin tedirginliği büyüttü. Uygulanan tarifeler, vaat edilen sertliğin altında kalsa da piyasalarda oluşan güven kaybı doların toparlanmasını engelledi. ABD’nin küresel ekonomik istikrarı zayıflatan bu pozisyonu, uzun süredir dile getirilen “dolar bağımlılığından çıkış” arayışlarını hızlandırdı.

İLK HAMLE BRICS ÜLKELERİNDEN GELDİ

Bu ortamda en somut hamle BRICS ülkelerinden geldi. Çin, Rusya, Hindistan ve Brezilya’nın öncülük ettiği blok, ticarette dolar zorunluluğunu ortadan kaldıracak yeni ödeme altyapılarını devreye alıyor. Çin, büyük ticaret ortaklarına sağladığı yuan swap hatlarını genişletti; kırkı aşkın ülke acil rezerv olarak yuan kullanmaya başladı. Ayrıca BRICS içi dijital bir ödeme sistemi üzerinde çalışmalar sürüyor. Bu mekanizmanın, doların zorunlu olduğu ticari ve finansal işlemleri aşamalı olarak devre dışı bırakması hedefleniyor.

Merkez bankalarının rezerv tercihlerindeki değişim de bu eğilimi doğruluyor. Doların küresel rezervlerdeki payı yüzde 60’a kadar geriledi. Bu oran hâlâ yüksek olsa da son 20 yılın en düşük seviyesi. Üstelik bu düşüş trendi, hem ticaret ağlarının yön değiştirmesi hem de ABD’nin saldırgan dış ticaret stratejisi nedeniyle hızlanmış görünüyor. 2025’in ilk yarısında Çin’in Afrika’ya yaptığı ihracat yüzde 25, Güneydoğu Asya’ya ihracatı yüzde 20 arttı. Ticaret ağı Amerika’dan uzaklaştıkça, rezerv tercihleri de bu değişime uyum sağlamaya başladı.

Buna rağmen doların tahtını hemen kaybetmesi beklenmiyor. Küresel finans işlemlerinin hâlâ yaklaşık yüzde 90’ı dolar üzerinden gerçekleşiyor; dünya ticaretinin yarısı da bu para birimiyle fiyatlanıyor. ABD’nin küresel ticaretteki payı yüzde 10’un altına düşmüş olsa bile dolar hâlâ alışkanlığın, hızın ve güvencenin para birimi. Bu nedenle uzmanlar, doların ciddi bir gerileme yaşaması için Trump döneminde görülenden çok daha büyük bir ekonomik sarsıntı gerekebileceğini belirtiyor.

KRİTİK TARİH 2026

Ancak 2025 boyunca yaşananlar, dünya ekonomisinin yön değiştirdiğinin güçlü bir işareti olarak okunuyor. Trump’ın ticaret savaşının tetiklediği belirsizlik, BRICS ülkelerini daha hızlı ve kararlı adımlar atmaya iterken, gelişmekte olan ülkeler de dış borçlanma ve ticarette dolar dışı seçenekleri daha ciddi biçimde değerlendirmeye başladı.

karar