İslam’ın ilk asrında siyasetçilerin ürettikleri, zamanla ulemanın “fitne” adını verip din kisvesi giydirdikleri şiddet olayları Müslüman toplumların ruhunda ürkütücü tesirler bıraktı. Halife Osman’ın katliyle başlayan fitne/şiddet dalgaları Cemel Vak’ası, Sıffîn Savaşı ve Haricî isyanlarıyla devam etti. Emevi iktidarını reddeden Abdullah b. Zübeyr’in Hicaz’da kurduğu yönetimi yıkmak amacıyla Yezîd b. Muâviye’nin yolladığı ordu Harre’de Medinelilerle savaştı ve Medine’yi yağmaladı (yıl: 63/683). Daha sonra Haccâc b. Yûsuf’un ordusu altı ay süren kanlı kuşatma sonunda Mekke’yi işgal edip Abdullah b. Zübeyr’i öldürdü (73/692). Bütün bu fitneler hem Sünnî-Şiî ihtilâfının hem de Sünnî dünyada fitne korkusuyla “kirli eller”e katlanma kaderciliğinin kalıcı hale gelmesine yol açtı.

yazının devamı