1514 yılındaki Çaldıran yenilgisinden sonra Şah İsmail, Kutsal Roma İmparatoru Şarlken’e (Charles Quint, Beşinci Charles/Şarl) bir mektup yollayarak “Avrupalı güçler Osmanlı’ya karşı birleşeceklerine kendi aralarında kavga ediyor” uyarısında bulundu. Ancak şahın uyarısı dikkate alınmadı. Daha sonra, 1529’da mektuba cevap yazıldığında, artık İsmail beş yıl önce hayata veda etmiş bulunuyordu. Şarlken ve etrafındakiler, Osmanlı’nın batıya doğru genişlemesini umursamasalar da, imparatorluğun büyükelçisi olarak İstanbul’da bulunan Busbeck’e göre, Avrupa’yı Osmanlı işgalinden kurtaran İran’dı. Eğer İran Osmanlı’yı uğraştırmasaydı, Avrupa’da zafer kaçınılmazdı. İran’a rağmen Osmanlı ordusu 1526 yılının Ağustos ayında Mohaç muharebesinde Ortaçağ Macar krallığını ağır bir yenilgiye uğratarak, 1529 yılındaki birinci Viyana kuşatmasının kapılarını araladı.

Osmanlı’nın batıya doğru ilerlemesini İran engelledi

1577-1590, 1603-1611, birkaç yıl sonra 1617-1618 ve 1622-1639’da tekrar tekrar Osmanlı-İran savaşları patlak verdi. Bu savaşlarda İranlılar kesin zafer değilse de önemli başarılar elde etti. En önemlisi de, doğuda İran ile yaşanan mücadele imparatorluğu zayıf düşürdü ve Osmanlı’nın 1606’da Avusturya ile bir barış antlaşması imzalamasını zorunlu kıldı. Tarihte Zitvatorok antlaşması adıyla yer bulan bu barışın birkaç önemli özelliği bulunmakta. Birincisi, bundan önceki bütün antlaşmalar Osmanlı tarafından dikte edilip İstanbul’da imzalanırken, bu antlaşma Tuna nehri üzerinde, tarafsız bölgede yer alan bir adada imzalandı. İkincisi, bu antlaşmayla Avusturya arşidükü,  Osmanlı padişahının mevkidaşı sayıldı ve “padişah/eşdeğeri” kabul edildi. Oysa bu döneme kadar Avrupalı liderler Osmanlı padişahlarından daha alt bir seviye sayılan “bey” ünvanıyla anılıyordu. Bu arada Osmanlı-İran savaşları 1723-1727 ve 1821-1823 yıllarında da sürüp gitti.

Yazının devamı için tıklayın