Ehmedê Xanî ve Newroz
H. Memin Ehmedê Xanî ile ilgili bir kitabı daha yayımlandı Kitap, Xanî ve Newroz ismini taşıyor. H.Mem, Xanî ve Newroz, İstanbul Kürt Enstitüsü Yayınları, Mart 2009, 125. s. (x) Arif Sevinçin Newroz resmi, kapakta yer alıyor. Bu çok anlamlı resim kitaba büyük bir zenginlik katıyor. Arif Sevinçin resmi insana Newroz günüyle, Newroz kutlamalarıyla ilgili ilham vermektedir. Sanki, Siti, Zin, Taceddin, Mem, Botanda Newroz alanına çıkmışlar, Newrozu kutluyorlar.
Kitapta, dikkat çeken önemli bir konu, Firdevsi, Şerefhan ve Ehmedê Xanî ile ilgili bir konuyu tartışmasıdır. Firdevsi 940-1020 arasında yaşamış bir İran şairidir. Şehname isimli dört ciltlik İran destanının yazarıdır. Şehnamenin, 25 yılda, 974-999 arasında yazıldığı belirtilmektedir. Şerefhan, 1543-1604 yılları arasında yaşamış bir Kürt edibidir. 1220-1650 yılları arasında Bitliste hüküm sürmüş Şerefhanlara mensuptur. Şerefname isimli eserini 1597 yılında tamamlamıştır. Ehmedê Xanî 1651-1707 yılları arasında yaşamış bir Kürt düşünürü, şairi ve filozofudur. Mem û Zîn isimli eserini 1695 yılında tamamlamıştır.
Firdevsi, Şehnammede, Kürt halkının köksüz ve soysuz olduğunu söylüyor. Kürtlerin düzlüklerde, kara çadırlarda yaşayan Allahsız, medeniyetsiz bir halk olduğunu dile getiriyor.
Şerefhan da Şerefnamede, Kürtlerin geçmişi hakkında bilgi verirken, Kürtler, Allahın üzerlerinden perdeyi kaldırdığı bir cin topluluğudur. Kürtler cinlerin çocuklarıdır (s. 40) diyor. Bunları yazarken, İslam Abbasi dönemindeki Arap düşünürlerinin Kürtler hakkındaki düşüncelerinden yararlanıyor. Daha doğrusu Arapların Kürtleri böyle algıladığını söylüyor. H. Mem, gerek Firdevsiyi, gerek Şerefhanı bu temelsiz, savruk düşüncelerinden dolayı eleştiriyor. Özellikle Bitlis Beyi Şerefhanı İslam dinine ve Kuran ayetlerine de aykırı olan bu görüşlerinden dolayı sorguluyor. Bu eleştirileri yaparken H. Mem, Kürtlerin insanlığın ortak medeniyetine yaptıkları katkıları da vurguluyor. Örneğin, demirin, ilk olarak Hurriler tarafından işlendiğini, Hurrilerin torunları olan Kassitlerin, Medlerin demiri işlemeyi geliştirdiklerini, bunun da tarımda büyük bir gelişme sağladığın vurguluyor. (s. 12) Bunu yazarken arkeolog Sabahattin Bulutun, Arkeolojiden Demirci Kawaya Işık (Komal Yayınları, İstanbul 1996) kitabından yararlanıyor. (s. 45-46) H. Mem, Ehmedê Xanî ve Newroz incelemesinde Firdevsinin çok büyük bir Pers milliyetçisi olduğunu, Kürtler hakkında aşağılayıcı düşünceler ileri sürmesine rağmen, Şehnamenin Kürtler için, Newrozun geçmişinin anlaşılması için çok önemli bir kaynak olduğunu belirtiyor.
Farslar, Şehnameden hareket ederek Kürtleri, ilkel, medeniyetsiz görüyor. (s.44-45, 48, 55) Araplar, Kürtlerin cinlerden ürediğini söylüyorlar. Türkler, Kürtlerin dağlı Türkler olduğunu, karda çıkan kart-kurt seslerinden dolayı kendilerine Kürt denildiğini anlatıyor. Farslar, Araplar ve Türkler, Kürtlerin orijini hakkında gerçek bilgi vermemek için, birbirleriyle ortak hareket ediyor. H. Mem, Farsların, Arapların ve Türklerin bu tutumunu eleştiriyor. H. Mem daha sonra, Ehmedê Xanînin neden Kürtçe yazdığını belirtiyor. Xanîye dayanarak, Kürtlerin, Türkler, Farslar ve Araplara arasındaki konumlarını irdeliyor. (s.30) Cemşid Devletinden, Medlerden, Firdevsiden hareket ederek, Newrozun geçmişini değerlendiriyor.
Milli Duygu Nedir?
Kürt şairi Abdurrahman Dürre, bir şiirinde şöyle söylüyor.
Namîk û Firdewsî kîne?
Boela û Buxteri
Bendeê pîrê Cizîrê
Hazretî Xanî me ez
Yukarıda, İran şairi Firdevsinin, Kürtleri nasıl aşağıladığı belirtmiştim. Kürtler cinlerin çocuklarıdır diyen Arap şairleri, Arap düşünürleri de Kürtleri aşağılıyor. H. Mem, bunları değerli incelemesinin çeşitli yerlerinde dile getiriyor. 19. yüzyılda, 1870lerde, 1880lerde, Yeni Osmanlı Namık Kemal de Kürtleri, ilkel bir topluluk olarak değerlendiriyor. Kürtlerin Osmanlılık anlayışı içinde eritilmesini öneriyor. Yeni Osmanlıların da Türk etnisini merkeze alan bir devlet tasarladıkları biliniyor. Mele Abdurrahman, şiirinde, Farsların, Arapların ve Türklerin Kürtler hakkındaki düşüncelerine topluca cevap veriyor. Mele Abdurruahman bu şiirinde kendini övüyor. Benim yanımda Firdevsi kimdir, Namık kimdir, Ebu ela ve Buxteri kimdir? Benim yanımda bunların adı mı okunur? diyor. Çünkü ben, Mele Cîzirînin ve Hz. Xanînin öğrencisiyim diyerek büyüklüğünü temellendiriyor.
Bu şiirde coşkulu bir milliyetçilik var. Güçlü bir romantizm vardır. Bu, halk milliyetçiliğidir. Kürtleri aşağılayan, Fars, Arap, Türk şairlerine ve düşünürlerinin hepsine birden cevap veriliyor. Bu, coşkulu olduğu kadar bilgiyle de örülmüş bir milliyetçiliktir. Fars, Arap ve Türk şairlerinin en güçlüleriyle boy ölçüşmektedir. Mele Abdurrahman, kendisini, Mele Cîzirîye ve Filozof Xanîye bağlayarak, onların öğrencisi olduğunu söyleyerek, bu iki Kürt şairine ve düşünürüne büyük bir onur vermektedir. Aslında, Mele Abdurrahman, bu iki şairden ve düşünürden ilham alarak kendisini onurlandırdığını, bu iki Kürt şairinin ve düşünürünün kendisine onur verdiğini dile getirmektedir. Firdevsinin, Namık Kemalin, Ebu Elanın, Buxterinin, Kürtlere bakışlarında ise, bilgi yoktur, bağnazlık, ön yargı egemendir. Abdurrahman Dürrenin bu şairleri eleştirisindeyse bilgi vardır.
Hasan Bildirici, 1990ların başlarında MELSA Yayınlarının yöneticisiydi. Daha sonra, Yeni Gündem Gazetesinin yöneticileri arasında yer aldı. İstanbulda, Üsküdarda, Hayriye ile birlikte oturuyordu. Hasandan sonra gazetenin yönetimine Şükrü Gülmüş gelmişti. O da eşi Hatice, çocukları Mizgin ve Tekoşin ve kardeşiyle birlikte Bahçelievlerde oturuyordu. O dönemde, İstanbula sık sık gidiyordum. Hasan, Ankaraya bir dönüşte Haydarpaşa Garında beni uğurluyordu. O akşam, Haydarpaşa Garında her taraf ışığa boğulmuştu. Hasan bu durum karşısında duygularını şöyle dile getirmişti. bizim de ışıklı yollarımız, ışıklı şehirlerimiz olsa. Bir şehrimizden başka bir şehrimize, trenlerle, otobüslerde gitsek, Yolda durdurulmasak, nereye gidiyorsun, neden gidiyorsun, kime gidiyorsun, nerede kalacaksın?... şeklinde sorgulanmasak Böyle endişeler, korkular içinde olmadan dostlarımızı, akrabalarımız ziyaret edebilsek
Milli duygudan kastettiğim budur, Kürtlerde bu duygunun gelişemediği de önemli bir saptamadır.
1990da Sonbaharda bir gün Savaş Buldan beni ve Leyla Zanayı Sarıyerde bir piknik alanına götürmüştü. Bizimle birlikte Mehmet Emin Tektaş da vardı. Mehmet Emin Tektaşla, 12 Mart döneminde, Diyarbakır Sıkıyönetim Komutanlığı Tutukevinde birlikte kalmıştık. Sarıyerde, diri, canlı bir orman alanı vardı. O günlerde, güvenlik güçleri, Kürt dağlarındaki, Kürt bölgelerindeki ormanları yakıyordu. Ormanların yakılması sistematikti. Sarıyerdeki gür ormanları gördüğü zaman, Leyla Zana duygularını şu şekilde dile getirmişti. Bizim de ormanlarımız böyle kalsa, yakılmasa Ormanlarımıza, rahatça, hiçbir korku endişe duymadan girebilsek, dolaşabilsek Bu da milli duygunun bir açıklaması oluyor. Bunları halk milliyetçiliğinin ifade biçimleri olarak değerlendirmek mümkündür.
Nusaybinli bir arkadaş vardı. Suudi Arabistanda çalışıyordu. Ağır iş makinalarının operatörüydü. Milli değerlere çok bağlı, genç bir arkadaştı. 1990larda, şöyle bir olay anlatmıştı: Cuma namazı için sürekli camiye gidiyordum. İmam hutbede, her zaman, Endonezyadan Fasa kadar İslam halklarını ve İslam ülkelerin sayar, onlar için dualar ederdi. Ama Kürtlerden ve Kürtlerin ülkesi Kürdistandan hiç söz etmezdi. İmamın bu tutumu beni çok üzüyordu. Bir gün, namazdan sonra, imamı camiden çıkarken yakaladım. Hoca dedimEndonezyadan Fasa kadar bütün İslam halklarından, İslam ülkelerinden söz ediyorsun, onlar için dua ediyorsun, ama biz Kürtlerden hiç söz etmiyorsun, Kürtler Müslüman değil mi?Aslında bizim durumumuz daha ağır her yerde baskı görüyoruz dedim. Hoca, Kürtler de kim, nerede yaşıyor bu Kürtler? dedi. Kürtler de kim, nerede yaşıyor bu Kürtler denir mi hocam, Kürtler üç-beş kişi değil ki şurada saklanıyorlar desem, Kürtler, 40 milyonu aşkın bir halk Kürtler her yerde yaşıyor, İranda, Irakta, Suriyede, Türkiyede, Beyrutta, Kafkasyada, Rusyada her yerde Kürt var dedim. Halepçeden, Zehirli gazlarla Kürtlerin, çocukların, kadınların yaşlıların boğulduğundan söz ettim. İmam, bana Kürtler hakkında bilgi ver Kürtler nerede yaşıyor, haritada göster, gelecek hutbede onların da adını anayım dedi. Kanımca imam Kürtleri, ülkelerini, biliyordu ama bilmezlikten geliyordu. Ama Halepçedeki katliam konusunda bilgisi olmayabilir. Arap hükümetlerinin basın üzerinde çok yoğun bir denetimi var. Hükümetler, Halepçeyi biliyor, ama Saddamı destekledikleri için ses çıkarmıyorlardı. Ama halk Halepçede Kürtlerin zehirli gazlarla boğulduğunu bilmiyordu.
Arkadaşımız, ben imama şöyle dedim, imam bana böyle dedi şeklinde konuşuyordu. Kürtlere karşı mesafeli tutumundan dolayı Arap yönetimlerini eleştiriyordu. Şunu da söylüyordu: Gerillamız için, Kürt işçiler olarak, kendi aramızda para topluyorduk. Bu konuda düzenli bir çalışma vardı. Arap patronlarımız, hükümet yetkilileri bu durum biliyordu. Bunu engellemediler. Bunu bilmezlikten, görmezlikten geliyorlardı.
Cuma hutbelerinde, Endonezyadan Fasa kadar bütün İslam halklarını, İslam ülkelerini anan, onar için dua eden, ama Kürtlerden, Kürdistandan hiç söz etmeyen bir Suudi imam Bir Kürt işçinin bu durum tepkisi. Milli duygu böyle bir şey. Halk milliyetçiliğinin temelinde böyle duyular var, bu duyguların gelişmesi var. Devlet bu milliyetçiliği, halk milliyetçiliğini kendisi için tehlike olarak algılıyor. Hizbullah, PKKye karşı mücadele etmesi için devlet tarafından kuruldu. Ama Hizbullah dağa çıkıp PKKye karşı mücadale etmedi, dağa çıkıp
PKK ile savaşmadı. Batman, Nusaybin, Diyarbakır, Van, Bitlis, Kızıltepe, Silvan Tatvan gibi şehirlerde, PKKye taban oluşturabilecek kitleler arasında çalıştı. Yurtsever olarak saptadıkları Kürtleri, ensesine tek kurşun sıkarak öldürüyordu. Yukarıda sözünü etmeye çalıştığım yurtsever arkadaş da, bir yıllık izinde ailesin yaptığı ziyarette, Nusaybin de, bu şekilde öldürüldü.
Halk Milliyetçiliği-Devlet Milliyetçiliği
Devlet milliyetçiliği, resmi ideolojinin gereklerine göre üretilen devletin maddi ve manevi olanaklarıyla, idari ve cezaî yaptırımlarıyla korunan ve savunulan, devlet olanaklarıyla propagandası yapılan bir milliyetçiliktir. Kürtler söz konusu olduğu zaman, Kürtlerin ve Kürtçenin inkarını, yok sayılmasını, aşağılanmasını hedefleyen bir milliyetçiliktir. Bu düşünceyi bir iki örnekle açıklamayı gerekli görüyorum:
Yüzbin dolar karşılığında satılan Peşmerge komutanı
Maho Gevdan, Irak vatandaşı bir peşmerge komutanıdır. Mart 1988 Halepçe soykırımında ailesiyle birlikte Türkiyeye sığınmıştır. 1988 Halepçe soykırımına kadar Zahoda görev yapar. Aslında kendisi Hakkari yöresindendir. Kürtlerin, Saddam Hüseyin yönetimine karşı yürüttükleri savaşa katılmak için Güneye geçmiştir. Adı Mehmet Kılıçtır. Türkiyeye yerleşince onu askere alırlar. Antalyada askerlik yapmaya başlar. Ama, Irak yönetimi, Zaho peşmerge komutanı Maho Gevdanın peşindedir. Sadddam Hüseyin yönetimi araştırır ve Maho Gevdanın izin bulur. Türkiyede askerlik yaptığını öğrenir. Iraklı yöneticiler, sınırdaki JİTEM komutanlarıyla irtibata geçerek Maho Gevdanı istiyorlar. Maho Gevdanın (Mehmet Kılıç) kendilerine teslim edilmesi için pazarlık yapılıyor. İki taraf, yüz bin dolar karşılığında, Maho Gevdanın Irak tarafına temsi edilmesi konusunda anlaşırlar. Mehmet Kılıçın kaçırılma hikayesini, Suriye asıllı itirafçı İbrahim Babat, Susurluk süreci hakkında bir rapor hazırlayan Kutlu Savaşa şöyle anlatıyor:
1989 da, JİTEM komutanları bizden Mehmet Kılıçın (Maho Gevdan) Antalyadan alınıp getirilmesini istediler. Ben, Astsubay Şaban Bayram, Erol adında bir askerle birlikte, Antalyada İl Jandarma Alay Komutanıyla görüştüm. Yetkililer geleceğimizden haberdardılar. Alay Komutanına, alıyoruz, geri getirmeyebiliriz, ifadesini aldıktan sonra infaz edebiliriz. dedik. Ertesi günü Mehmeti nizamiye kapısından aldık. Silopiye getirdik. Cem Erseverin sürekli ilişkide olduğu Irak irtibat subayına teslim ettik. Mehmet Kılıç eskiden, Kürdistan Demokrat Partisi içinde üst düzey sorumlu olduğundan Irak Devleti tarafından yüz bin dolar karşılığında istenmişti. Bu olayları duyan ve rahatsız olan Yüzbaşı İsmail Öztoprak, daha sonra, kaza süsü verilen bir olayla öldürüldü. dedi.
Maho Gevdan, teslim edilir edilmez, ifadesi alındıktan sonra, hemen orada idam edildi. (rizgari org, 6.2.2009, Zaman, 5.2.2009)
Günümüzde en çok milliyetçi olanlara, Türk milliyetçisi olanlara ulusalcılar deniyor. Bu, Kürtlerin, Kürtçenin inkarına ve aşağılanmasına dayalı bir milliyetçiliktir. Kürtler için tek programları var: Asimilasyon, Kürtleri Türk yapmak Kürtler için küçücük bir hak isteğinde bulunmuyorlar. Hükümetin gerçekleştirdiği bazı açılımları, emperyalizmin dayatmaları, emperyalizmin kışkırtmaları olarak algılıyorlar. En çok Türk milliyetçisi olanların, bu vatanı en çok biz seviyoruz diyenlerin, nasıl kirli işler içinde oldukları, milliyetçi düşünceyi kirlettikleri, yukarıdaki örnekte açık bir şekilde görülüyor. Peşmerge komutanı Maho Gevdanı, yüz bin dolar karşılığında Irak Baas faşizmine satıyorlar. Saddam rejiminin, peşmerge komutanı Maho Gevdanı idamında yüzbin dolar kazanıyorlar. Böylesine kirli bir işten ele edilen paraya kazanç diyorlar. Peşmerge komutanı Maho Gevdanın, idam edilmek için istendiğini ise, sadece JİTEM unsurları değil, öbür askeri görevliler de biliyor. Devlet milliyetçiliği böyle kirli işlerin yanşamasını da getiriyor. Devlet milliyetçiliği, kendinden olmayanları baskıyla zulümle yok etmeye çalışırken, halk milliyetçilinin temel amacı baskıya, zulme karşı durup kendi dilini, kültürünü yaşamayı amaçlıyor. Bu kirli işler hep milliyetçilik anlayışı sürecinde yaşanıyor. Hrant Dink 19 Ocak 2007 de, emniyetin, istihbaratın ve jandarmanın bilgisi dahilinde katledildi. Bu süreçte rol alanlar, en çok milliyetçi benim diye övünüyorlardı. 18 Nisan 2008de, Malatyada Zirve Yayınevi çalışanları bölge jandarma komutanının da bilgisi dahilinde boğuldu. (Hürriyet, 13 Mart 2009, Yayınevi katliamına adı karışan emekli albay gözaltında, başlıklı haber s.1
Üniversitenin Kürt Dili algılaması
UNESCO, 21 Şubatı Dünya Dil Günü ilan etti. 21 Şubatta, baskı altındaki dillerle ilgili konuşmalar, tartışmalar oluyor. 21 Şubat günü, Mersin Üniversitesindeki Kürt öğrenciler de bu konuda bir program hazırlayıp etkinlik gösterdiler. Kürt Dili Günü çerçevesinde kutlama yaptılar. Kürtçe anlatımla, Kürtçe dersi yaptılar. Kutlama alanına kara tahta getirip Kürtçe, Kürt edebiyatı, Kürt sanatı konularında konuşmalar yaptılar. Ama onların bu etkinliği üniversite yönetimi tarafından cezai yaptırımla karşılandı. Bu konudaki haberler Sözde diyen özde ırkçılar başlığıyla verilmiş. Bu haberler için bk. (kurdistan-post org, 28 Şubat 2009) DİHA (DİCLE haber Ajansı) ndan Ersan Çelik tarafından verilen haberlerin devamı şöyle:
Mersin Üniversitesi Rektörlüğü, 21 Şubatta, Kürt Dili Günü nedeniyle, üniversite kampusunda etkinlik yapan 35 Kürt öğrenciye ceza yağdırdı. Disiplin cezası verilen öğrencileri gönderilen tebligatta, Kürtçe sözde diye tanımlandı. 35 öğrenciye bir hafta ile, bir dönem arasında değişen okuldan uzaklaştırma cezası verildi.
Türk Dil Kurumuna göre özel isimlerin büyük harfle yazılması gerekirken, yazıda toplam 6 kez geçen, Kürt, Kürtçe, Kürdî, kelimelerinin baş harflerinin küçük yazılması
dikkati çekti.
Cezanın nedeni etkinliğin Kürtçe yapılmış olmasıdır.
Disiplin cezası verilen öğrencilere gönderilen ve Prof. Dr. Süha Aydın imzasını taşıyan tebligatta, Türk Dil Bayramına karşılık kürt dil bayramı düzenlemesi, alana ders tahtası getirerek Eğitim Fakültesi Rehberlik ve Psikolojik Danışmanlık Bölümü öğrencisi tarafından sözde kürtçe dersi verilmesi, tahtaya, kürdî, piroz becejna zimane ve kürtçe dil bayramı yazılması, kürtçe içerikli ve konuşmalı olarak sözde kürtçe dersi yapılımasına ilişkin eylemlere göre yapılan soruşturma sonunda şeklinde ifadeler yer aldı.
1970 yılında, Rektörlükçe, Atatürk Üniversitesindeki görevime son verilmişti. Üniversitenin, Danıştayda yaptığı savunmalarda Kürt, Kürtçe gibi sözcüklerin, kürt, kürtçe şeklinde yazıldığını fark ettim. Aynı şekilde, Kürt halkı, Kürt folkloru gibi tamlamalarda, k harfi ısrarla küçük yazılıyordu. Kürt halkı, kürt folkloru vs. deniyordu. Kürt olgusunu kabul etmemek, Kürtlerin, Kürtçenin varlığını kabul etmemek bilimsel düşünce anlayışına, bilim yöntemine aykırı bir tutumdur. Ama özel ismin küçük harfle başlayarak yazılması, ve bunun bilinçli bir şekilde yapılması, Kürtleri aşağılamanın bir yoludur. Buysa, ilkel bir düşüncedir, ilkel bir davranıştır. Ama, üniversitenin bu tutumunun 40 yılda hiç değişmediği gözlenmektedir. Mersin Üniversitesi öğrencilerinin, 21 Şubat Dünya Dil Gününde, Kürt Dil Gününü kutlamaları, sembolik olarak Kürtçe dersi yapmaları, bu eylemlerinde dolayı cezalandırılmaları, üniversitenin bilim yöntemini hiç kavramadığını gösterir. Öğrencilere gönderilen üniversiteden uzaklaştırma belgelerinde, Kürt, Kürtçe, Kürdî gibi sözcüklerin, küçük harfle başlayarak yazılması, Kürtçe dersinden sözde kürtçe dersi, diye söz edilmesi, Kürtleri küçük görme, aşağılama tutumunda hiç değişiklik olmadığını göstermektedir. Bütün bunlar, üniversitenin Kürt sorunundan ne kadar uzak olduğunu, Kürt sorunu etrafında gelişen süreçleri hiç kavramadığını da göstermektedir. Soruna daha olumlu davranan üniversiteler olabilir, daha olumlu davranan üniversite hocaları olabilir, fakat, genel olarak tutumu budur.
1970lerden 2009a kadar neler yaşandı? 2009 da Kürtler artık, mızrak gibi ayaktadır. Dil-kültür konularında bir yığın talepleri var. Bu talepleri dile getirmek için gösteriler, yürüyüşler, mitingler, toplantılar yapılıyor. Konuşmalar, tartışmalar var. Kürtçe TV ler, radyolar, gazeteler, kitaplar var. Güney Kürdistanda, Irak anayasası tarafından da tanınan Kürdistan Bölgesel Yönetimi adı altında federe bir yapı oluşmakta Ama Mersin Üniversitesi, hala, Kürtleri inkar etmeye, aşağılamaya çalışıyor. Temel toplumsal sorunlardan bu kadar kopukluk Hayret!... Cahilliğin bu kadarı ancak eğitimle olur. Bu, elbette resmi ideolojinin eğitimidir. Böyle bir üniversitede bilim üretilebilir mi? Mersin Üniversitesi Kürtleri aşağılayarak, Kürtlerin toplumsal varlığını, Kürtçenin dilsel varlığını kabul etmeyerek, inkar ederek, yok sayarak Türk milliyetçiliği yaptığını sanıyor. Bu, ilkel bir anlayıştır, ilkel bir milliyetçiliktir. Bu, aslında ırkçılıktır. Devlet milliyetçiliği, bir üniversite tarafından, böyle ilkel bir anlayışla savunulmaktadır. Devlet milliyetçiliği Türk milliyetçiliğini savunurken, çok kirli olan işlere de bulaşmaktadır. Burada Mersin Üniversitesinden söz ettik. Bu üniversitede, bilim yöntemine göre düşünen, Kürt sorunu gibi temel toplumsal sorunları doğru-dürüst algılayan hocalar şüphesiz vardır. Bunlar herhalde istisnadır.
Ama, bu süreçte temel eleştirinin yine Kürtlere yapılması gerekmektedir. PKKnin bu konudaki konumunu belirtmek de önemlidir. PKK 30 yılı aşkın bir zamandır, Kürt toplumunda, Kürt coğrafyasında, Türk siyasal hayatında birinci derecede rol oynayan bir örgüttür. Sevapları günahlarında daha fazladır. Bugün Kürt sorununu özgürce tartışabiliyorsak, Kürt sorununu temel toplumsal dinamiklerini anlamaya, kavramaya çalışabiliyorsak, bunda PKKnin çok önemli rolü olduğu bir gerçektir. Ama, PKK dil konusunda sağlıklı bir bilinç yaratamamıştır. PKKnin bu konularda ciddi bir çabası yoktur. ilkel milliyetçi,ilkel milliyetçilik kavramları PKK nindir. Bu, eni-boyu belli olmayan, içeriği belli olmayan bir kavramdır. Eleştiriden çok suçlama aracı olarak kullanılır. Kim, ne yaptığı, ne söylediği zaman ilkel milliyetçilik yapar, ilkel milliyetçi olur belli değildir. Ama, genel olarak, dil-kültür konuları ile ilgilenenlere böyle bir eleştiri, böyle bir suçlama yapılagelmiştir. Aslında ilkel milliyetçilik, bazı Türk milliyetçilerinin düşüncelerinde ve eylemlerinde görülmektedir. Örneğin, Kürt, Kürtçe gibi özel isimleri yazarken küçük k ile başlamak böylece Kürtleri aşağıladığını, küçümsediğini açıklamak tam anlamıyla ilkel bir tutumdur, ilkel milliyetçiliğin bir görünümüdür. Kürtleri iradeleri olan özneler değil, şey gibi algılayınca, şeye nasıl muamele ediliyor? Şeyler nasıl muamele görüyor? İcabında çöpe atılıyor, icabında çiğneniyor vs. Bunlar aslında Türk ırkçılığının da açığa vurulmuş bir şeklidir. Fakat, PKKnin Türk milliyetçiliğinin, Türk ırkçılığının bu görüntüleriyle bir sorunu yoktur. Bu çarpıcı süreçlere rağmen kardeşlik kavramının en çok kullanan PKK dir. PKKnin, ilkel milliyetçi, ilkel milliyetçilik suçlamaları, daha çok, Kürt dili ve Kürt kültürüyle ilgilenen Kürtleri hedef almaktadır. Bütün bunlara rağmen, dil bilinci konusunda, Kürtçe yazma, Kürtçe konuşma konusunda son bir yıl içinde, bir kıpırdama olduğu da görülmektedir. Fakat vatan bilinci ise hala yoktur. Kürtlerde, vatan bilinci, kanımca sıfıra yakındır. Gerek PKK de, gerek PKK dışındaki Kürtlerde vatan bilinci diye bir bilinç gelişmemiştir. Kürtler hep Kürt coğrafyasında mücadele ediyorlar. Kürtlerin kanı hep Kürt coğrafyasında dökülüyor. Ama, Kürtler, Antalyaya, Bodruma, İstanbula vs. daha çok sahip çıkıyor. Zaman zaman, Avrupadan, çeşitli ülkelerden ziyarete gelen arkadaşlarla görüşüyoruz. Şöyle konuşuyorlar: Memleketi, vatanı bir görelim dedik İsmail Ağabey, İki hafta kadar Antalyada kaldık. İki-üç gün Bodrumda geçirdik. İki gündür Ankaradayız. Yarın İstanbula geçeceğiz. Birkaç gün de orada kalırız. Daha sonra ver elini Avrupa İşte Kürtlerin, memleket dediği, vatan dediği, hasretlik çektiği topraklar Bunlar, Kürtlerin aydınları, Avrupada sürgün yaşayanlar da var. Ziyaretlerini aile olarak, çoluk çocuk gerçekleştirenler de var. Diyarbakırdaki, Siirtteki, Vandaki, Mardindeki köylerini, ailelerini soruyorsun, Köyümüz yakıldı, köy diye bir şey kalmadı. Ailemiz dağıtıldı. Nerede olduklarını da bilmiyorum. Bir kısmı Diyarbakır vs. de, bir kısmı Adanada, Mersine vs. olabilir
Bu söylemde bir vatan bilinci var mı? Güney Kürdistandaki Kürtler için de durum aşağı yukarı böyledir. Kendi yurtların terk edip hala Avrupaya kaçmaya çalışan Kürtler görüyoruz. Halbuki, Kürdistan Bölgesel Yönetimi sürecinde, artık, oralardan kaçmayı gerektirecek bir durum yoktur. Bunun dışında Kürt sorunu elbette, Kürtlerin yaşadığı topraklarda çözülür. Kaçmak değil, bilakis kendi topraklarına geri dönüş gerekir.
En büyük Kürt şehrinin İstanbul olduğu vurgulanıyor. Bu vurgulamayla, bağımsızlık, federasyon, özerklik gibi önerilerin yaşama geçemeyeceği anlatılmış oluyor. Halbuki, İstanbulda 3-4 milyon Kürt yaşasa, hatta İstanbulun nüfusunun yarısından fazlası Kürt olsa
İstanbul yine Kürdistan olmaz. Diyelim ki Hakkari, Siirt, Şırnak, Mardin, Diyarbakır, Batman, Dersim, Bingöl, Muş, Bitlis, Van, Ağrı, gibi şehirler çeşitli nedenlerden dolayı tamamen boşalmış olsa, her tarafta karakollar, askerler görülse, ancak, üç-beş Kürt yaşıyor olsa, oralar yine Kürdistandır.
Mem û Zin Üzerine
Mem û Zin 17. yüzyılda, 1695 yılında tamamlanmış bir eserdir. Kürtçe yazılmıştır. Kürtçe yazılması yerleşik Osmanlı değerlerine aykırı bir tutumdur. 16 ve 17. yüzyıllarda Osmanlı şiiri için örnek Fars edebiyatıydı. Fars edebiyatı örnek alınırdı. Mem û Zin Fars Edebiyatını değil, sözlü Kürt edebiyatını, Memê Alan Destanını örnek almıştır. Bu da Osmanlı edebiyatındaki yerleşik değerlere aykırı bir tutumdur. Mem û Zin şekil bakımından, dış görünüş itibarıyla Leyla İle Mecnuna, (Fuzuli, 16. yüzyıl), Hüsn û Aşka, (Şeyh Galip, 18. yüzyıl) benzetilebilir. Ama Mem û Zin de doğa tasvirlerinin karşılığı vardır. Mem û Zin Botanı anlatmaktadır. Olaylar Botan Beyliğinde geçmektedir. Mem û Zin bu yönüyle de klasik mesnevilerden ayrı bir yerde durmaktadır. Bütün bunlardan dolayı Mem û Zinde, Klasik Osmanlı edebiyatına, Osmanlı anlayışına muhalefetin ipuçlarını görmek mümkündür.Bu bakımlardan Mem û Zin Kürt edebiyatının bir ürünüdür.
Ehmedê Xanî Mem û Zinde, Zeydin Bey, Taceddin, Arif, Çeko, Beko aracılığıyle, bu kişiler arasındaki ilişkilerle, Botan Beyliğindeki iktidar ilişkilerini tahlil etmektedir. Xeyzebun, Siti, Zin ilişkileriyle eğitim süreçlerini dile getirmektedir. Taceddin-Siti aracılığıyla hukuk-adalet düzenini, Mem ve Zin aracılığıyla özgürlük istemlerini anlatmakta, Gurgin aracılığıyle de gelecekteki iktidar biçimini kurmaya çalışmaktadır. Mem û Zin bu yönleriyle Klasik Osmanlı edebiyatından farklı bir yerde durmakta, Kürt edebiyatının bir yapı taşı olmaktadır.
Ehmedê Xanî Mem û Zinde, milli değerlere de atıf yapıyor, Ali Xaririden, Meleye Ciziriden, Feqiye Teyrandan da söz etmesi bu bakımdan çok ilgi çekicidir, çok anlamlıdır. Örneğin Şerefname yazarı Şerefhandan değil de, Kürt edebiyatının bu üç şairine vurgu yapıyor. H.Mem, Xanî ve Newroz kitabının çeşitli yerlerinde bu ilişkilerin anlamı üzerinde değerlendirmeler yapıyor.
Felsefeciler Derneği, 13-14 art 2009 günlerinde, Ankarada, Muhalefet Sempozyumu konulu bir toplantı düzenledi.Bu toplantıya, Sabancı Üniversitesi, Yabancı Diller Yüksek Okulundan Ruken Alp, Mesnevi ve Muhalefet:Mem û Zin başlıklı bir tebliğ sundu. Ruken Alp bu tebliğinde, Mem û Zinin bu yönlerine dikkat çekti. Aynı sempozyum da ben de Kürt Muhalefeti başlıklı bir konuşma yaptım. Bu konuşmanın bir yerinde ben de, Ehmede Xanînin, Mem û Zinin bu niteliklerini dile getirmeye çalıştım. Bu konuyu Kürt Muhalefeti başlıklı yazıda ayrıca belirtmeye çalışacağım.
x) Diğer kitaplar için bk.
Diğer kitaplar için bk.H. Mem, Xanîden Platona İki Demet Çiçek, Weşanen Enstîtüya Kurdî, Gelawej 1998, Türkç-Kürtçe, 208 s.
H. Mem, Xanîden Meme Bir Buket Çiçek, Weşanen Enstîtüya Kurdî ya Stenbole, Kewçer 1999, 187 s.
H. Mem, Üçüncü Öğretmen Xanî, İstanbul Kürt Enstitüsü Yayınları, Ocak 2002, 534 s.
H. Mem, Filozof Hanînin Tasarımı, Bir Yayınları Nisan, 2003, 138 s.
H. Mem, Mem û Zîn İdeal, Memê Alan Destanı Masal, İstanbul Kürt Enstitüsü Yayınları, Nisan 2005, 106.s.
Bu kitaplardan üçüncüsü ve dördüncüsü Kürtçeye de çevrildi.
H.Mem, Mamostê Sêyemin Xanî, Weşanen Enstîtüya Kurdî ya Stenbolê, Wergera ji Tirkî
Zana Farqînî, Rezber 2004
H.Mem, Tesewira Xanıyê Fîlozof, Weşanen Enstîtuya Kurdî ya Stenbolê, Wergera ji Tirkî
Miraz Roni, Rezber 2004
İsmail Beşikçi
Nasnamenews/HABER
Foto:http://www.ismail-besikci.com
Kaynak: Kurdistan Post