ABD hegemonyası sonrası dünya
Gelişmeler, Bushun kurtarma operasyonunun yeni şeklinin Temsilciler Meclisinde kabul edilmesi ve böylece uygulamaya geçirilmesi ile sorunun çözüme kavuşturulamadığını gösteriyor. Zaten yorumcuların genel kanaatleri de bu yöndeydi. Gidişat dünya üzerindeki ABD hegemonyasının kesin çöküşe geçtiğini gösteriyor. Gerçi bu gelişmeleri de komplo teorileriyle izah etmeye çalışan ve yaşananların yine ABDnin bazı hesaplarını tutturmak amacıyla oynadığı oyunlardan kaynaklandığını ileri süren komplo teorileri var. Ama biz bu komplo teorilerini gerçekçi bulmuyor ve Amerikan emperyalizminin 11 Eylül sonrasında izlediği politikalarında büyük hesaplar yaptığını, bu hesaplarının tutmaması sonucu büyük bir krizle karşı karşıya geldiğini, şu an uygulamaya geçirilen planların da sadece suni teneffüs çabalarından ibaret olduğunu düşünüyoruz. Hadiseleri yakından takip eden birçok yorumcunun kanaati de bu yönde.
Bundan önceki yazımızda da dile getirdiğimiz üzere çöken ABD değil, Amerikan hegemonyasıdır. Bu hegemonyanın çökmesiyle tabii ki ABD devleti ve halkı da önemli bir sarsıntı geçirecektir. Çünkü kendisini besleyen kanalları bu hegemonyaya bağlamıştı.
Şimdi ABD hegemonyası sonrası dünyayla ilgili hesaplar ve planlar yapıldığını görüyoruz. Bir dönem iki kutuplu dünya düzeniyle sömürgeci güçler hâkimiyet planlarını uygulamaya çalıştılar. Sonra tek kutuplu dünya teorisi gündeme geldi ve bu teoriye dayalı bir sistemin oturtulmasına çalışıldı. Fakat ABD Başkanı Bushun şiddete dayalı tahakküm politikasını oturtmaya çalışması beklenenlerin tam tersi sonuçlar verince hiçbir şey hesaplandığı gibi olmadı. Şimdi çok merkezli bir dünya sistemine doğru yol alındığı görülüyor.
Bu çok merkezli yapılanmada öne çıkan güçlerden biri Avrupa Birliği. ABnin ABD ile rekabet içinde olduğu bundan önce de görülüyordu. Ama bu rekabetini herhangi bir çatışmaya veya zıtlaşmaya dönüştürmeden, menfaat işbirliği içinde ve ortak alanları birlikte kullanmaya özen göstererek sürdürüyordu. Şimdi ABD hegemonyasının çökmesiyle zaman zaman onu karşısına alan ve sert bir şekilde eleştiren çıkışlar yapıyor. Önümüzdeki dönemde bu çıkışlar artabilir. Bu da Amerikan emperyalizminin birtakım kirli çamaşırlarının ortaya dökülmesine vesile olacaktır. Yeni dönemle ilgili hesaplarda ABnin Türkiyeye daha çok ihtiyacı olabilir. Kıbrıstaki Rum yönetiminin çözüme biraz daha yaklaştığını göstermesinde belki ABnin Türkiyeyle sorunları asgariye indirme çabalarının rolü olabilir.
Yeni dönemde güç merkezi olmaya çalışan devletlerden birinin Rusya olduğu açıktır. ABD ve Saakaşvilinin akıl dışı operasyonu Rusyaya güç kattı. ABD ve ABnin atakları karşısında Balkan cephesini kaybeden Rusya, Kafkaslardaki oyuna karşı erken harekete geçti. Dolayısıyla bölgede şimdilik kazığını sağlamlaştırmış görünüyor. Ayrıca Asyadaki yeni yapılanmalarda da aktif rol oynayarak ileriye dönük planlarını hayata geçirmek ve Moskovayı önemli bir güç merkezi haline getirmek için çaba sarf ediyor.
Yeni dönemin parlayan yıldızlarının başında Çin yer alıyor. Normalde sosyalist rejimi ayakta tuttuğunu söyleyen Çin, uluslararası pazarda kapitalist güçlere karşı yine onların mantıklarıyla ve sistemleriyle ekonomik savaş veriyor. Nüfus kalabalığı ve insan gücünü ucuza kullanma fırsatı veren sömürücü sosyalist sistem, ona dünya pazarlarında önemli avantajlar sağlıyor. Çin yeni uluslararası yapılanmada daha çok üretim alanına oynuyor.
Yeni dönemde öne çıkmaya çalışan bir güç de İrandır. İran, ağırlıklı olarak İslâm dünyasına, geri kalmış Afrika ve Güney Amerika ülkelerine oynuyor. Son dönemde İranın İslâm dünyasına yönelik siyasi çıkartmalarıyla ilgili ateşli bir tartışma da var. Biz şimdiye kadar bu tartışmayla ilgili kanaatlerimizi ve tespitlerimizi ortaya koyan bir yazı yazmadık. Ama gelişmeleri başından beri en ince ayrıntılarıyla takip ettiğimizi ifade etmekte yarar görüyoruz. Normalde İranın da yararına olan samimi birtakım hatırlatmaların sadece tek pencereden yansıtılmasını da isabetli bulmuyoruz.
Yeni yapılanmada Türkiyeyle ilgili bazı beklentiler de var. Ama bu beklentilerin henüz yeterince yankı bulduğunu ve Türkiyenin bir güç merkezi oluşturma konusunda yeterince atak yaptığını söylemek mümkün değil. Bunda Türkiyenin sürekli iç meseleleriyle uğraşmaya zorlanmasının da büyük payının olduğunu sanıyoruz.
Yeni yapılanmadan ABDnin beslediği veya kumanda ettiği yönetimlerin de belli bir şekilde etkileneceği açık. Bu konudaki tespit ve kanaatlerimizi de inşallah müteakip yazımızda arz edeceğiz.